ISSN: 1301 - 3971
Günün Mesajları
♪
Cumhuriyetimizin kurucusu ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarını saygı ve minnetle anarken, ülkemiz Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılını en coşkun ifadelerle kutluyoruz.
Mavi Nota - 28.10.2023
♪
Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümlerinin Eğitim Programları Sorunları
Gülşah Sargın Kaptaş - 28.10.2023
♪
GEÇMİŞ OLSUN TÜRKİYE!
Mavi Nota - 07.02.2023
♪
30 yıl sonra karşılaşmak çok güzel Kurtuluş, teveccüh etmişsin çok teşekkür ederim. Nerelerdesin? Bilgi verirsen sevinirim, selamlar, sevgiler.
M.Semih Baylan - 08.01.2023
♪
Değerli Müfit hocama en içten sevgi saygılarımı iletin lütfen .Üniversite yıllarımda özel radyo yayıncılığı yaptım.1994 yılında derginin bu daldaki ödülüne layık görülmüştüm evde yıllar sonra plaketi buldum hadi bir internetten arayayım dediğimde ikinci büyük şoku yaşadım 1994 de verdiği ödülü değerli hocam arşivinde fotoğraf larımız ile yayınlamaya devam ediyor.ne büyük bir emek emeği geçen herkese en derin saygılarımı sunarım.Ne olur hocamın ellerinden benim için öpün.
Kurtuluş Çelebi - 07.01.2023
♪
18. yılımız kutlu olsun
Mavi Nota - 23.11.2022
♪
Biliyorum Cüneyt bey, yazımda da böyle bir şey demedim zaten.
editör - 20.11.2022
♪
sayın müfit bey bilgilerinizi kontrol edi 6440 sayılı cso kurulrş kanununda 4 b diye bir tanım yoktur
CÜNEYT BALKIZ - 14.11.2022
♪
Sayın Cüneyt Balkız, yazımda öncelikle bütün 4B’li sanatçıların kadroya alınmaları hususunu önemle belirtirken, bundan sonra orkestraları 6940 sayılı CSO kanunu kapsamında, DOB ve DT’de kendi kuruluş yasasına, diğer toplulukların da kendi yönetmeliklerine göre alımların gerçekleştirilmesi konusuna da önemle dikkat çektim!
editör - 13.11.2022
♪
4bliler kadro bekliyor başlıklı yazınızda sanki 4 bliler devre dışı bırakılmış gibi izlenim doğuyor obür kamu kurulrşlarında olduğu gibi kayıtsız şartsız kadroya geçecekler yıllardır sanat kurumlarımızı sırtlayan bu sanatçılarımıza sınav istemek yapılacak en büyük kötülüktür bilginize
CÜNEYT BALKIZ - 12.11.2022
Tüm Mesajlar
Anket
Destekleyenlerimiz
Yazılar
Ses Sistemleri Üzerine...Sayı: - 09.01.2007
Ses sistemine geçmeden önce müziğin temel malzemeleri olan ses ve ritme ait bazı müzik terimlerini öğrenelim:
Ses:Cisimlerin titreşmesinden meydana gelen fiziksel bir olaydır. Sesler iki çeşittir:1-Ölçülü ve âhenkli sesler (Müzikal sesler),2-Ölçüsüz ve âhenksiz sesler (Gürültü) .
Müzikal sesleri birbirinden ayıran özellikler:
1-Yükseklik: Seslerin birbirine oranla ince veya kalın (tîz veya pest) olması halidir . (Ses bir cisim olmadığı için "ince ses" veya "kalın ses" şeklinde bir isimlendirme hatalı olacakken, buna karşılık "tîz ses" veya "pest ses" şeklinde yapılacak bir isimlendirme çok daha doğru olacaktır.)
Sesin yüksekliğini size bir örnekle açmaya çalışayım: İlkokulda herkese öğretilen bir parça olan "Daha dün annemizin kollarında yaşarken" isimli çocuk şarkısını hatırınıza getirin. "Da-ha" heceleri aynı yükseklikteki (aynı frekanstaki) seslerle bestelenmişken, devamındaki "dün an" heceleri daha yüksek (daha tîz) seslerle bestelenmiştir.
Bu arada frekans terimini de müzik yönünden açmaya çalışayım. Bazan tv'de akademik ünvana sahip kişilerin bile bu terimi yanlış kullandığını izliyorum. "Müzik setinin frekansını biraz açar mısın?" şeklindeki bir ifadede frekans terimi yanlış kullanılmıştır. Çünkü frekans, sesin gürlüğünü değil tîz veya pest olmasını bildiren bir terimdir. Herhangi bir durumun 1 saniyede yinelenme sayısı bize kabaca o durumun frekansını verir. Meselâ bir makine saniyede 10 düğme basıyorsa bu makinenin düğme basma frekansı 10'dur.Yukarıda sesin "cisimlerin titreşmesinden" meydana geldiğini yazmıştık, işte bir cismin saniyedeki titreşim sayısı o cisimden çıkan sesin frekansını, yani yüksekliğini verir. Sesin frekansı arttıkça tîzleştiğini, azaldıkça pestleştiğini duyarız. Buna göre frekansı 400 olan bir ses 300 olan bir sese göre daha tîzdir.
Çocukken bir ağacın ortasını delip buradan ip geçirerek bu ağacı başınızın etrafında bir daire oluştaracak şekilde çevirdiğinizi ve "vuvvv, vuvvv" şeklinde bir ses çıkartarak eğlendiğinizi hatırlayın. Bu ağacı ne kadar hızla çevirirseniz sesin de o kadar tîz çıktığını bilirsiniz. İşte 1saniyedeki çevirme sayısı (frekans) arttıkça çıkan ses de tîzleşecektir, bu sayı azaldıkça ses de pestleşecektir. (Sanırım frekans konusu iyice anlaşıldı.)
2-Şiddet (gürlük, volüm): Sesler arasındaki kuvvetlilik, hafiflik farkıdır. Meselâ radyonun sesini ayarlayan düğmeyi çevirdikçe sesin daha gür çıkması gibi.
3-Tını: Sesler arasındaki renk farkıdır . Gözleriniz kapalı iken size gitar ve ud sazlarını ayrı ayrı dinletsek, görmediğiniz halde bunları ayırabilrisiniz. İşte sesler arasındaki bu farklılığa tını denir.
4-Süre: Seslerin zaman içindeki devamlılığıdır. (bir sesin 1 saniye, 2 saniye 4 saniye uzaması gibi)
5-Vurgu: Seslerin kuvvetli veya zayıf, uzun veya kısa çıkartılmasıdır .
Görüldüğü gibi sesin beş ayrı fiziksel özelliği bulunmakta. Bizi bunlardan şimdilik sesin yüksekliği yani tîzlik-pestlik durumları ilgilendirmekte. Elimizde bir araç olsa ve biz bu araçla istediğimiz frekansta sesi elde edebilsek, şöyle bir durumla karşılaşabiliriz: Frekansı 200 olan bir sesi hafızamıza kaydedelim. Frekansı 201, 202, ... 300 gibi yavaş yavaş artıralım. Sesin gittikçe tîzleştiğini hissedeceksiniz. Ne zaman frekans, ilk sesin frekansının (200) iki misline çıkarsa (yani 2x200=400) elde ettiğimiz bu 400 frekanstaki sesin 200 fekanslı sesle aynı olduğunu duyarız. Tek farkla ki 200 fekanslı ses 400 frekanslı sesin tîz benzeri olarak kulağımıza gelir. Fasıl programlarını izlerken dikkatinizi çekmiş olabilir. Bazan fasıl heyeti birden tîz seslere çıkarak parçayı bitirir. (Bu kulağımızda bir falso oluşturmaz. Meselâ 440 frekanslı la notası ile parçayı bitirecekken, bunun iki misli olan 880 frekanslı la notası ile parçayı bitirirler.) Böyle birbirinin aynı duyumu bırakan bu müzik bölgelerine oktav denir. Bundan şu sonuçlara varabiliriz:
1-İnsan kulağının kabaca 20-20.000 frekansları arasını duyduğunu birçoğunuz biliyorsunuzdur. Buna göre: 20-40, 40-80, 80-160, 160-320, 320-640, 640-1280, 1280-2560, 2560-5120, 5120-10240, 10240-20480 olmak üzere insan kulağı toplam 10 oktavlık bir alanı duyabilir, bunu dışındakilere sağırdır.
2-Bu 10 oktavın herbiri müzik yönünden birbiriyle aşağı yukarı aynı sonuçları vereceği için bunların birinin incelenmesi "Batı Müziği açısından" yeterli olmaktadır. (Türk Müziği'nde genellikle bir oktavın incelenmesi yeterli OLMAMAKTADIR.) Batı Müziği'nde bir oktavlık alanı oluşturan seslerin 12'si alınmakta, insan kulağının rahatça ayırdedebileceği diğer 50'den fazla ses işlenmemektedir. Bunu aşağıdaki örnekte izleyebilirsiniz:
Do do# Re re# Mi Fa fa# Sol sol# La la#Si Do reb mib solb lab sib
(do# ile reb aşağı yukarı birbirinin aynı olan seslerdir. # işaretini diyez olarak, b işaretini bemôl olarak okuyunuz).
Görüldüğü gibi Batı Müziği, toplam 12 sese sıkışıp kalmış, böylece tabiatta bulunan ve insan kulağının ayırdedebileceği frekanstaki seslerin çok büyük bir kısmını görmezden gelen dolayısı ile bana göre doğallıktan uzak köşeli bir ses sistemine sahiptir.
Bu sistem ile ancak 5 temel dizi (4 minör ve 1 majör) kalıbı oluşturmak mümkündür. Bunların dışında oluşturulacak dizi kalıpları dikkatli kulaklar için falsolu ve doğallıktan uzak olacaktır.
Majör ve minör dizi kalıplarını da çok duymuşsunuzdur ama ne olduğu hakkında bir fikiriniz olmayabilir. Bu amaçla sizlere konuyu biraz açmaya çalışayım.
Yukarıda gösterilmiş olan toplam 12 notadan, değişik kombinasyonlarda olmak üzere 7'sini alarak çeşitli diziler oluşturabilirsiniz. Her dizide aynı notayı bir kez kullanabilirsiniz ve ikinci nota birinci notadan önce gelemez. Buna göre yüzlerce değişik dizi oluşturmak mümkündür. Ancak bu dizileri oluşturan sesler ardarda gelecek şekilde dinletildiğinde bunlardan 5'inin kulağa tam olarak oturduğu yani kulağa hoş geldiği görülecektir. Dikkatsiz kulaklarda Türk Müziği dizilerine yakın dizilerin de kulağa hoş geldiği hissedilecektir. Ancak Türk Müziği'ne âşinâ kulaklar, buradaki falso aralıkları hemen duyacaklardır.
İşte Batı Müziği, Allah (c.c.)'nin yaratmış olduğu ses âleminden ancak 5 dizi kalıbı ile nasiplenebilmiştir. İlerideki yazılarımızda Türk Müziği Ses Sistemi'ni incelerken atalarımızın bu konuda ne kadar açık ve zengin duyuşlu olduğunu gözlemleyeceksiniz. Müziğin ikinci malzemesi olan ritm, Batı Müziği'nde, ses sisteminde olduğu gibi yine çok fakir olarak işlenmiştir.Batı Müziği, sadece 2 ve 3 zamanlı iki temel ritme ve bunların yine çok basit bir düşünce ile 2+2, 3+3 şeklinde karıştırılmaları ile oluşturulmuş bileşik ritmlere sahip bir müzik görüntüsü vermektedir. Oysa Türk Müziği'nde olduğu gibi 2+3, 3+2, 2+2+3, 3+2+3, vs. gibi işlenip 80 küsur ritm (usûl) elde edilebilirdi.
Görüldüğü gibi Batı Müziği, hem sesten hem ritmden, yani müziğin iki ana malzemesinden çok kıt nasiplenebilmiş bir sisteme sahiptir. Peki bu durumda Batı Müziği'nde ne yapmak gerekir ki sistemden ileri gelen bu fakirlik belirli bir ölçüde de olsa giderilebilsin? Bu sorunun cevabını, birbirine uygun olarak seçilmiş (bestelenmiş) melodilerin aynı anda üst üste bindirilmesiyle oluşturulmuş kontrpuan tekniği ve birbiriyle uyumlu 2'den fazla sesin aynı anda tınlatılmasıyla elde edilen akorlar ve bunların işlenmesi san'atı olan armoni tekniği ile ortaya çıkarılmış "Batı Müziği çok sesliliğinde" aramak gerekir. Özellikle çok seslilik yerine "Batı Müziği çok sesliliği"dedim. Bizdeki sözüm ona bazı ilericiler, çok seslilik deyince hep bunu anlıyorlar. Bu yüzden de piyanonun başında "Yârim gitti çeşmeye" türküsünü çokseslendirerek çağa uydurup bize dinletmeye yelteniyorlar. İllâ da çokseslendirme yapılacaksa bağlama sazımızdaki her ayağa (makama) göre yapılan akort şekillerinden, türküler çalınırken kulağa gelen o çoksesli tınılardan niçin faydalanılmaz hâlâ anlamam.
Görüldüğü gibi bizim Batı Müziği'nden alacak fazla birşeyimiz yok. Olsa olsa çok seslendirme teknikleri iyice öğrenilir, Türk Müziği'nin çok sesli yapısı bu bilgiler ışığında incelenir ve Türk Müziği'nde bir "deneme" olarak ortaya çıkan bu inceleme sonuçlarından yararlanılarak yapılmış "yeni eserler" ortaya konur ve müzik ortamına sunulur. Tutarsa ne âlâ, ama tutmazsa da bunu dayatmanın anlamı yoktur. Ben "yukarıda belirttiğim şekliyle yapılırsa" tutacağı inancındayım. Piyasada yapılan arabesk müzik parçalarında (bugün yapılan tüm piyasa parçalarını ben arabesk olarak niteliyorum) bu anlayışa yakın bir şekilde yapılan örneklere rastlamak mümkündür ve halkın büyük bir kesiminin 1960-1980'li yıllar arsında yapılan pop müzik parçalarından ziyade bu dönemde yapılanlara daha fazla itibar etmesini de ben bu anlayışa yaklaşılmış çok seslendirme çalışmalarına bağlıyorum. Örneğin Kayahan'ın "Seni versinler ellere beni vursunlar" mısrasını da içeren bestesi, hicaz makamı seslerini içeren bir diziye sahiptir. Yine müzik piyasasında besteleriyle ve yetiştirdiği talebeleriyle bir dönem fırtına gibi esen Sezen Aksu’nun eserlerinin büyük bir kısmı Türk Müziği usul ve makamlarına aşağı yukarı uyan bir tarzda yapılmıştır. Bunlara az veya çok bir çokseslilik eklenirken de Batı Müziği çokseslilik anlayışından ziyâde halkımızın nasıl hoşuna gider anlayışı, daha doğrusu Türk Müziği'ne alışmış kulakları nasıl tırmalamadan çok seslendirme yapabiliriz korkusu hissetmekteyim.
Görünen o ki Batı Müziği'nin Türk Müziği'nden alacağı çok şey vardır. Türk Müziği Konservatuvarlarımızdan ve müzik bölümlerimizden mezun olan arkadaşlarımıza gerektiği gibi yeterli Türk ve Batı Müziği bilgileri verilse ve bu öğrenciler şartlandırılmasa, bir de san'atçılara uygun ortam sağlansa kısa bir sürede Türk Müziği'nin dünyayı kasıp kavuracağı inancındayım.
Eurovision Şarkı Yarışması'nda da görüldüğü gibi, içine "az Türk Müziği" konmuş bir eser bile üçüncü olabiliyor. 1)Özkan İ.Hakkı, Türk Mûsıkîsi Nazariyatı ve Usûlleri, Kudüm Velveleleri, Ötüken Neşriyat, İst. 1984.2)Özkan İ.Hakkı, age.3)Özkan İ.Hakkı, age.4)Özkan İ.Hakkı, age.5)Özkan İ.Hakkı, age.6)Sıdal F., Türk Musıkîsi Nazariyatı, TRT Müzik dairesi Yayınları, No:33, Ankara, 1985.7)Tanrıkorur, C., Müzik Kimliğimiz Üzerine Düşünceler, Ötüken Neşriyat A.Ş., İst. 1998. 8)Tanrıkorur, C., age.
Tavsiye Et ♫
Yorumlar
Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.
Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.
