Yazılar

Algoritma Haksızlığının Gölgesindeki MüzikSayı: 1986 - 06.07.2025

Dünya teknolojik anlamda ciddi bir dijital dönüşüm yaşarken ve dijital dönüşümün boyutları yapay zeka ile yeniden şekillenirken, dördüncü sanat olan Müzik ise dijital algoritmaların cenderesine hapsedildiği günleri yaşıyor. Plâk, CD. Kaset ve darbant gibi eski sistemlerin artık iyice terk edildiği günümüzde, mobilize özellikler taşımasından dolayı dijital müzik sistemleri dinleyici tarafından en fazla tercih edilen müzik dinleme yöntemi oluyor.

Akıllı telefon, tablet gibi mobil (dijital) araçlar vasıtası ile ya da fasülye tanesi büyüklüğüde kulaklıklar yöntemi ile dinlenebilen müzik, haliyle bu yöntemi destekleyen kendi teknolojisini de yaratmaktan geri kalmıyor

Dünya genelinde hal böyleyken, ülkemizde müzik  ekosistemi ciddi bir aşınma süreci yaşıyor. Dinlediğimiz müziklerin bestecileri telif sistemindeki adaletsizlikten yakınıyor. Bu öyle bir adaletsizlik ki, haksız kazançlar artarak çok kazandırmaya devam ederken, adaleti oluşturacak olan şeffaflık büyük ölçüde kaybolmuş durumda.

Bu durumu yaratan da tabii ki artık dünyada tröst hale gelmiş tekelci müzik dinleme plâtformları.

Kuşkusuz bu platformların başını İsveç kökenli Stockholm ve Londra merkezli müzik veri akışı ve podcast hizmeti sunan aralarında Sony, EMİ, Warner Müzik Grubu, The Orchard ve Universal’in de bulunduğu bir dizi bağımsız plak şirketinden seçilmiş müziklerin sınırsız dinlenmesini sağlayan ve abonelik esasına göre çalışan dijital müzik dinleme platformu olan Spotify dijital plâtformudur.

Dünya müzik piyasasının %83’nü elinde bulunduran Spotify dijital platformu, 7258 çalışanı, Mart 2025 itibarıyla 678 milyon abonesi, Aralık 2024 itibarıyla 1.138 Milyar Euro yıllık geliriyle tam bir tekel.

Yukarıda dünya genelinde verdiğim rakamları Türkiye ölçeğine indirirsek, aynı dönem itibariyle Spotify dijital platformunun Türkiye’de 4,5 milyon ücretli ve 8,5 milyon reklam destekli olmak üzere 13 milyon abonesi bulunuyor. Dünya ülkeler ortalamasını aşan bu sayıya rağmen, Türkiye müzik sektörünün esnafları telif meselesinde ciddi bir adaletsizlikten yakınıyorlar. Şarkıları dinlenen müzisyenlerin büyük bir bölümü dijital platformlardan neredeyse hiç telif kazanamazken, dijital platform tarafından muhatap alınmamalarından da yakınıyorlar.

Peki, şarkıları çatır çatır dinlenirken neden telif kazanamıyorlar? Sorunun cevabı gayet açık: Playlistlerin algoritma algılaması (oyunları) nedeniyle. Çünkü ortada sürekli değişen bir algoritma oyunu var. Dijital platformlardaki algoritmik çalma listeleri (playlist), günümüzün en görünmez ama etkileyici düzenleyicileri haline gelmiş durumda. Çalma listelerini düzenleyen algoritmalar, düzenlemeyi tarafsızlık ilkesine göre değil kimi isimleri yapay zeka vasıtası ile öne çıkarırken, kimi isimleri de görünmez kılabiliyor. Özellikle ‘streaming farm’ (yayın çiftliği) adı verilen sahte dinleme yapıları, telif konusunda ciddi olarak adaletsizliğe yol açan bir etken olarak öne çıkıyor. Bunu önleyebilmek için yerli müzik esnafının Spotify’da muhatap alacağı bir CEO’su ya da genel müdür yok Türkiye’de. Daha açıkçası Spotify’ın bir Türkiye ofisi yok. Bu mesele dışarıdan yönetilince ortaya yerli müzik esnafının şikayetleri ile bezenmiş bir sonuç çıkıyor.

Telif kazanılmamasının bir başka nedeni de döviz kurunun telif gelirlerini erozyona uğratmasıdır. Söz konusu dijital platformun Türkiye’de ofisi olmadığı için ücret ayarlaması yapılamıyor. Şu şartlar altında abonelik ücretleri artsa bile sistemin bu haliyle sürdürülmesi imkansız görülüyor.

Ülkemizde kendi üretimlerini yapan genç müzisyenler, eskimiş yöntemlerle çalışan şirketler, kapitalist liberal sistemin çarkları arasına sıkışmış durumda. Ülkemizin yaşadığı ekonomik sorunlar nedeniyle konser gelirleri ve sponsorluklar azalmışken, algoritmik oyunlar ve kimler tarafından düzenlendiği belli olmayan çalma listelerinin yarattığı eşitsizlik ve manipülasyon ciddi oranda bir darbeye dönüşüyor.

Bu durumda bağımsız müzisyenin hayat bulması, mesleğini sürdürmesi zor olmanın ötesinde imkânsız hale geliyor.

Müfit Semih Baylan

Editör

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.