Yazılar

Sir William Turner Walton Viyola KonçertosuSayı: 1627 - 20.04.2015

Sir William Turner Walton 29 Mart 1902- 8 Mart 1983 arasında yaşamış modern dönemin ilk İngiliz bestecilerindendir. Bestecilik hayatı 16 yaşında yazdığı  “Quatuor avec piano” (Piyanolu Quartett-1921) ile başlayan W.Walton, 60 yıllık kariyeri boyunca film müziklerinden operaya uzanan klasik stilde eserler bestelemiştir. En tanınmış eserleri arasında Portsmouth Point (1925), Façade (Cephe), Belshazzar’s Feast (Belshazzar’ın Ziyafeti) , 1.Senfoni ve Viyola Konçertosu bulunmaktadır. Bu eserlerin içinde belki de en tanınmış olanı viyola repertuvarı açısından çok büyük bir yere sahip olan viyola konçertosudur. Bu konçertonun, genel olarak bestecinin eserleri hakkında çok az Türkçeye çevrilmiş kaynak olması sebebiyle pek de bilinmeyen bir ortaya çıkış hikâyesi vardır.

W.Walton’ın bir viyola konçertosu bestelemeye karar vermesi, aslında daha önce hiç W.Walton’ın müziğini dinlememiş olan şef Sir Thomas Beecham’ın, W.Walton’a kendi orkestrasının viyola grup şefi olan, İngiliz viyolacı Lionel Tertis için bir viyola konçertosu bestelemesini önermesi ile başlar. L.Tertis döneminin en ünlü solist viyolacısı olmuş, uluslararası üne kavuşmuş ve Royal Academy of Music’te viyola profesörlüğü yapmış bir şahsiyetti.  L.Tertis’in kariyeri W.Walton’ın da ilgisini çekmiş ve bu öneri doğrultusunda 1928 yılında, Façade ve Portsmouth Point adlı iki eserinin üst üste gelen başarısının ardından, W.Walton’da, viyola konçertosunu bestelemeye başlamak için bir güven oluşmuş ve aynı yıl yazmaya başlamıştı. W.Walton eseri bestelemeye başlarken, viyolanın sesini korkunç bulmasının yanı sıra viyola hakkında bir şey bilmediğini düşünmüş, ancak yine de konçertoyu yazma cesaretini göstermiş ve 1928 yılında üzerinde çok fazla çalışmış olduğu konçertosunun birinci bölümünü bitirmiştir. Şubat 1929’da konçertonun ikinci bölümünü bitirdikten sonra W.Walton, arkadaşı Siegfried Sasoon’a bir mektup yazmış ve şöyle demiştir  “ Dün viyola konçertosunun ikinci bölümünü bitirdim. Bu noktada eğer son bölüm bittiğinde de aynı düşüncede olursam viyola konçertosu benim en iyi eserim olacak. Hatta birinci senfonimden bile daha iyi diyebiliriz...” . Aynı tarihlerde en iyi arkadaşı olan piyanist Angus Morrison’a yazdığı mektupta ise, bu konçerto ile birlikte ilerlediğinden ve stilinin olgunlaştığından bahsetmiştir. A.Morrison bunu okuduğunda genç bir besteciden bunu duyduğu için pek ciddiye almamıştır, ancak W.Walton, viyola konçertosunu kendisine çaldıktan sonra fikri tamamen değişmiştir ve şöyle demiştir: “ Bu çalışmada W.Walton gerçekten de ilk kez “olgun” stiline ulaştı ve yine ilk kez kişisel lirik anlayışını bu eserinde gösterdi.”

W.Walton, L.Tertis için bestelemiş olduğu viyola konçertosunu okuması ve ilk seslendirilişini yapması için kendisine iletmiştir. Ancak çok kısa bir süre içerisinde L.Tertis konçertoyu W.Walton’a geri göndermiştir. Bu durumu L.Tertis “My Viola and I” kitabında şöyle açıklıyor;  “İlk performansı için geri çevirdiğim bir eser de Walton’ın viyola konçertosuydu. Utanç ve pişmanlıkla kabul ediyorum ki besteci bana ilk performansı için teklifte bulunduğunda reddettim. O dönemde pek iyi biri sayılmazdım; ancak doğru olan başka bir şey de Walton’ın tarzını takdir edecek bilgiye sahip olmamamdı. Müziğin genel görüntüsünde şu an için son derece mantıklı ve gerçek olarak görünen müzikal dildeki yenilikler, o dönemde bana tabi olmayan zorlama şeyler gibi geliyordu. “ Bazı rivayetlere göre ise L.Tertis W.Walton’ın viyola konçertosu eline geçtiğinde notasını bile okumamıştır…

Bu durumda W.Walton ne yapacağını bilememişti ve bir türlü ilk seslendirilişini yapacak bir viyolacıya ulaşamamıştı. Hatta viyola konçertosunu keman için düzenleyerek keman konçertosu haline getirmeyi düşünmeye başlamıştı. BBC’nin orkestra şefi ve yöneticisi olan Edward Clark ‘ın önerisiyle teklifi Paul Hindemith’e sunmaya karar vermiş ve büyük bir hayranlıkla dinlediği Paul Hindemith’in Kammermusik Op: 36 No:5 adlı eseri de bu teklifi desteklemiştir. P.Hindemith’in hem şeflik yapıyor hem de viyola çalıyor olması W.Walton’ı ümitlendirmişti ve bu teklifi ona sunmaya karar vermişti.

P.Hindemith bu teklifi hoş karşılamış ve ilk seslendirilişini yapmayı büyük bir sevecenlikle kabul etmişti.  W.Walton ise bu duruma çok ama çok mutlu olmuştu.

P.Hindemith’in eseri icra etmeyi kabul etmesinin ardından kısa bir süre sonra orkestra provaları da başlamış, W.Walton’ın el yazması partisyonunda birçok hata olduğu da bu provalar sırasında ortaya çıkmıştır. Provalar süresince yanlışların çoğunu düzeltmeye çalışmış olmasına rağmen konserden bir gün önceye kadar hala partisyonda yanlış yazımlar olduğu için W.Walton konserden bir gün önceki gece hiç uyumamıştı.  Eserin ilk seslendirilişi Henry Wood Senfoni Orkestrası ile The Proms’da *, orkestra partilerindeki yanlış yazım ve az provaya rağmen güzel olmuştu.

P.Hindemith, eseri çalmasının ardından, W.Walton’ın viyola konçertosundaki bazı bölümlerin, kendi “Kammermusic”  adlı eserindeki bazı ölçülerle neredeyse aynı olduğunu söylemiştir. Burada W.Walton’ın, P.Hindemith’in “Kammermusik” eserine olan hayranlığının, kendi konçertosu üzerindeki etkisi söz konusu olmuştur. 

İlk seslendirilişinin P.Hindemith tarafından kabul edilmesi W.Walton’ı çok mutlu etse de P.Hindemith’in yorumu hemen hemen hiç kimseyi aynı ölçüde mutlu etmemiştir. Hatta W.Walton bazı röportajlarında P.Hindemith’in harikulade bir tekniğinin olduğundan fakat konçertoyu çok kaba ve manasız çaldığından bahsetmiş, “Sadece ayakta durdu ve çaldı” demiştir.  İlk seslendirilişine katılan L.Tertis’ de aynı endişeyle P.Hindemith’in yorumunun onu hayal kırıklığına uğrattığından bahsederek “ Notada yazan her şey vardı fakat sesi soğuk ve tatsızdı. Sesi o kadar küçüktü ki viyoladan çıkabilen sesin hakkını veremedi.” demiştir.

Kendisine karşı yapılan eleştirilere rağmen P.Hindemith günü kurtarmıştır ve sonunda büyük bir başarı elde etmiştir. Gözden kaçmayacak bir diğer ayrıntı ise Eylül 1932’de L.Tertis’in konçertonun ikinci seslendirilişini gerçekleştirmiş olmasıdır.

Eserin ilk kaydı 6 Aralık 1937’de L.Tertis’in önerisiyle Fredrick Riddle tarafından W.Walton’ın yönetiminde gerçekleştirilmiştir. F.Riddle W.Walton’ın da onayı ile konçerto üzerinde bazı yeni düzenlemeler ve değişiklikler yapmıştır. W.Walton, şef olarak, konçertoyu L.Tertis ve William Primrose’un solistliği de dâhil birçok kez yönetmiş olsa da, en çok hoşuna giden yorum F.Riddle’ın yorumu olmuştur. W.Walton, F.Riddle’ın konçerto üzerinde yapmış olduğu değişikliklerin kalıcı olmasını istediği için kendisine teklifte bulunmuştur ve F.Riddle’ın onayı ile 1938-1961 yılları arasında Oxford Press tarafından bu şekliyle basılmıştır.

William Primrose konçertoyu ilk kez 27 Şubat 1937 yılında şef Thomas Beecham’ın yönetiminde seslendirmiştir. Yine W.Walton’ın onayıyla konçertonun üç bölümünde de bazı pasajları yeniden yazmış, konserlerinde ve kayıtlarında da bu şekli ile çalmıştır. W.Walton konçertonun yenilenmiş halini 1964 yılında tekrar bastırmıştır, ancak içerisinde W.Primrose’un yapmış olduğu değişikliklerin hiç birisi yer almamaktadır. Bununla ilgili olarak orijinal halinin, W.Primrose’un yapmış olduğu değişikliklerden sonraki halinden daha iyi olduğunu savunmuştur.

Viyola konçertosunun birinci bölümü Andante Comodo, yani rahat bir yürüme temposundadır. Ağır tempoda başlayan ilk bölümün genellikle sade ve melankolik bir yapısı vardır. A teması olan orkestranın liriksel girişi ve viyolanın teması, uzun bir gelişme kısmı ile zaman zaman müzikte yükselip alçalmalarla devam eder.

İkinci bölümü Vivo, con moto preciso, canlı, diri, sevimli, hareketli ve ritmik olarak kesin bir bölümdür. Bu bölüm teknik açıdan oldukça güçtür. Canlı bir rondo şeklinde ilerler. Üç bölmeli şarkı biçimindedir ve durmaksızın hareketli ve ataktır.

Üçüncü bölümü Allegro Moderato ise ılımlı çabukluktadır. Bu bölüm fagotun giriş teması ve daha sonra viyolanın da aynı temayı tekrarlaması ile başlar. Eserin en can alıcı noktası olan görkemli füg, tutti olarak farklı kombinasyonlara karışarak dağılır.


*The Proms  (The BBC Proms/The Henry Wood Promenade Concerts presetend by the BBC) çoğunlukla Londra’daki Royal Albert Hall’da düzenlenen sekiz haftalık klasik müzik yaz konserleri

Kaynakça:
İrkin Aktüze, Ansiklopedik Müzik Sözlüğü
Lionel Tertis, My Viola and I
İrkin Aktüze, Müziği Okumak
http://www.jamesdunham.com/Images/DunhamWaltonArticle.pdf
http://en.wikipedia.org/wiki/Viola_Concerto_%28Walton%29

* Arş.Gör. Mersin Üniversitesi Devlet Konservatuvarı

Yazıyı Tavsiye Et ♫

Yorumlar

Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.

Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.