ISSN: 1301 - 3971
Günün Mesajları
♪
Cumhuriyetimizin kurucusu ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarını saygı ve minnetle anarken, ülkemiz Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılını en coşkun ifadelerle kutluyoruz.
Mavi Nota - 28.10.2023
♪
Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümlerinin Eğitim Programları Sorunları
Gülşah Sargın Kaptaş - 28.10.2023
♪
GEÇMİŞ OLSUN TÜRKİYE!
Mavi Nota - 07.02.2023
♪
30 yıl sonra karşılaşmak çok güzel Kurtuluş, teveccüh etmişsin çok teşekkür ederim. Nerelerdesin? Bilgi verirsen sevinirim, selamlar, sevgiler.
M.Semih Baylan - 08.01.2023
♪
Değerli Müfit hocama en içten sevgi saygılarımı iletin lütfen .Üniversite yıllarımda özel radyo yayıncılığı yaptım.1994 yılında derginin bu daldaki ödülüne layık görülmüştüm evde yıllar sonra plaketi buldum hadi bir internetten arayayım dediğimde ikinci büyük şoku yaşadım 1994 de verdiği ödülü değerli hocam arşivinde fotoğraf larımız ile yayınlamaya devam ediyor.ne büyük bir emek emeği geçen herkese en derin saygılarımı sunarım.Ne olur hocamın ellerinden benim için öpün.
Kurtuluş Çelebi - 07.01.2023
♪
18. yılımız kutlu olsun
Mavi Nota - 23.11.2022
♪
Biliyorum Cüneyt bey, yazımda da böyle bir şey demedim zaten.
editör - 20.11.2022
♪
sayın müfit bey bilgilerinizi kontrol edi 6440 sayılı cso kurulrş kanununda 4 b diye bir tanım yoktur
CÜNEYT BALKIZ - 14.11.2022
♪
Sayın Cüneyt Balkız, yazımda öncelikle bütün 4B’li sanatçıların kadroya alınmaları hususunu önemle belirtirken, bundan sonra orkestraları 6940 sayılı CSO kanunu kapsamında, DOB ve DT’de kendi kuruluş yasasına, diğer toplulukların da kendi yönetmeliklerine göre alımların gerçekleştirilmesi konusuna da önemle dikkat çektim!
editör - 13.11.2022
♪
4bliler kadro bekliyor başlıklı yazınızda sanki 4 bliler devre dışı bırakılmış gibi izlenim doğuyor obür kamu kurulrşlarında olduğu gibi kayıtsız şartsız kadroya geçecekler yıllardır sanat kurumlarımızı sırtlayan bu sanatçılarımıza sınav istemek yapılacak en büyük kötülüktür bilginize
CÜNEYT BALKIZ - 12.11.2022
Tüm Mesajlar
Anket
Destekleyenlerimiz
Yazılar
Müziğin kısa tarihi,20.yy Müzik Anlayışı, Modern Müziğin Müzisyene Sunduğu Sınırsızlık, Modern Müzik ve Müzisyen Üzerine DüşüncelerSayı: 1186 - 14.03.2011
Peki, müzik nedir? Eminiz ki ilk insanlara sorsaydık alacağımız cevap çok farklı olurdu, fakat Yunanlı filozofların yaptığı tanıma göre, müzik tonların dikey ve melodilerin yatay olarak dizilmek suretiyle meydana getirilen, çoğu zaman düzenli ve dinlemesi keyif verici olan yapıttır. Bu anlayış, yüzyıllar boyunca geçerliliğini korumuş, ve müzik üreten insanlara rehber olmuş bir anlayıştır. Bunun doğal bir getirisi olarak, insanlık yüzyıllar boyunca bu anlayıştan doğmuş müzikleri dinlemiş, ve müzik algısı çoğunlukla bu yönde gelişmiştir. Hatta, bu öyle bir noktaya gelmiştir ki, tarih öncesi müziğin temel anlayışını oluşturan 'her ses müzik olabilir' anlayışı artık açıkça reddedilmeye, belirli yapılarda olmayan müziğe tepeden bakılmaya başlanmış, insanlar tarafından bu anlayış dışlanmaya başlamıştır. İnsanlar doğayı bu bağlamda unutmaktadırlar. 20. yüzyıl müzik anlayışına geçmeden önce, öncesini iyi bilmek gerekir. Yoksa bu gelinen nokta tam olarak kavranamayabilir.
Tarih öncesi müziğin, yazının icadı ile son bulduğu iddia edilir. Yazının icadından sonra, insanlar müziği de kaydetmeye ihtiyaç duymuşlardır. İlk yazılı olarak kayıtlı olan müzik, 4 bin yıl öncesine dayanır. Bu kayıtlar, bulunan en ilkel enstrümanların birçoğu gibi Hindistan'da bulunmuştur. Müzik hakkında yazılan en eski ve önemli kitaplardan biri ise Farabi tarafından dokuzuncu yüzyılda yazılmıştır. Bu kitapta bilinen en eski ton sistemlerinden biri, halen kullanılıyor olan Arap ton sistemi, geliştirilmiş ve örneklendirilmiştir. Tüm bu dönemlerde, ağırlıklı olarak insan sesi, insan vücudu yani fiziksel güçler (elle ya da ayakla bir yerlere vurma, ıslık çalma gibi) ve üflemeli ve telli çalgılar kullanılmaktaydı.
Tarih öncesi ve eski müzik çağlarından sonra, milattan sonra 500 yıllarında, erken müzik dediğimiz çağ başlamış ve 12 yüzyıl boyunca sürmüştür. Bu çağda, müziğin sanatsal boyutu ön plana çıkmaya başlamıştır. Müziği yazarak aktarma düşüncesi güç kazanmış ve notasyon teknikleri geliştirilmeye başlanmıştır. Bu çağda anılan müzik, çok geniş bir coğrafik alanda ortaya konulmuştur, fakat Avrupa'da Katolik kilisesinin baskıcı yöntemleri yüzünden tümüne nispeten çok azı günümüze kadar gelebilmiştir. Buna bir istisna Avrupa halk müzikleridir. Aynı zamanda, bundan böyle müzik, büyük ölçüde Avrupa klasik müziği düşünülerek isimlendirilmiş ve çağlara ayrılmıştır. Bu çağı iki ayrı döneme ayırmak mümkündür; orta çağ müziği dönemi ve rönesans dönemi.
Orta çağ müziği döneminde çok önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bu gelişmelerden olumlu olanları arasında notasyonun 500 yıllık bir dönemden sonra tekrar icadı ve çok seslilik kavramının gelişmesi söylenebilir. Olumsuz bir gelişme ise, müziğin Katolik kilisesinin baskısı altına girmesi, onların kuralları ile yapılmayan müziğin dışlanmaya başlaması, müziğin ve müzisyenin ciddi anlamlarda sınırlandırılıyor olmasıdır. Bu dönemde kilise, birçok halk müzisyenini sindirmiş, susturmuştur, fakat buna rağmen halk müziğini tamamen yok edememiştir.
Rönesans müziği, orta çağ müziği ile Barok çağ arasında kalan döneme denir. Bu dönemde, müzikte hem bazı sadeleşme akımları hem de (döneme göre) uç noktalara doğru karmaşıklaşma akımları görülür. Gelecek çağların formlarının temellerini oluşturacak anlayışlar bu dönemde gelişmiştir. Kontrpuantal yazımın güçlenmeye başlaması bu dönemde gözlenebilir. Yine bu dönemde, 15. yüzyılın sonlarına doğru, müziğin matematiğin bir dalı olması yolundaki görüş bırakılmış, müziğin işitsel bir sanat olduğu, matematikle olan ilişkisinin yalnızca aralık hesaplamalarıyla sınırlı olduğu görüşü ortaya atılmıştır.
Rönesans müziği döneminden sonra çok önemli müzisyenlerin yaşadığı bir dönem olan Barok müzik dönemi gelmiştir. Barok müziği döneminde yaşamış olan büyük müzisyenlerden bazıları Antonio Vivaldi, Claudio Monteverdi, George Frideric Handel ve Johann Sebastian Bach'tır. Bu dönemde tonal yazım gelişmiş, kontrpuan çok önemli bir hale gelmiştir. Notasyon teknikleri ilerlemiş ve daha geniş kapsamlı hale getirilmiş, enstrümanlar için yeni çalım teknikleri geliştirilmiştir. Opera ve günümüzde kullanılan birçok form bu çağda doğmuştur.
Barok dönemden sonra klasik dönem gelmektedir. Klasik dönemde kontrpuantal yazım önem kaybetmiştir, çoğunlukla tek sesli bir gidişatı olan eserler, ya da bariz bir melodiye ve onun eşliğine sahip eserler verilmiştir, başka bir deyişle kontrpuantal yazımın yerini homofonik yazım almaya başlamıştır. Bunun yanında çalgı için yazılan bölümler, neredeyse vokalle yapılabilecek kadar sade olduklarından dolayı, bazen vokalin yerlerini almaya ve enstrümantal müziğin gelişmesine yol açtılar. Bu tarzda eserler operaların yerlerini alabildiler. Operalar ise bu dönemde yalnızca İtalyanca olmaktan kurtulmuştur. Besteciler kendi dillerinde operalar yazmaya başlamışlardır.
Klasik ismi müzikte birkaç anlamda kullanılmaktadır. Kimi zaman popüler müzik karşıtı olan sanat müziğine verilen ad olur klasik, kimi zaman ise romantik akıma karşıt ve dolayısıyla romantik öncülü akıma isim verir. Klasik dönem de yine barok dönem gibi birçok güçlü müzisyene tanıklık etmiştir. Bunların arasında Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart ve Ludwig van Beethoven da bulunmaktadır. Klasik dönemi tek parça olarak incelemek mümkün olmayabilir. Kendi içinde müziğin gelişip değişmesine tanıklık etmiş bir dönemdir. Sonata Allegro, Symphony gibi formların oluşması bu döneme denk gelir. Klasik dönemde bazı açılardan sadeliğe doğru gidilse de, genelde çarpıcılık ve etkileyicilik ön plandadır.
Klasik dönemi takip eden döneme Romantik dönem ismi verilmiştir. Schumann, Chopin, Brahms, Liszt, Tchaikovsky, Puccini ve daha birçok önemli müzisyen bu dönemde vermiştir eserlerini. Romantik dönemde duyguların dışavurumu güçlüdür, müzikle daha duygusal anlatımlar yapılmıştır. Romantik akımda klasik geleneğinden oldukça uzak, yaratıcılık konusunda sınır tanımayan, kendine özgünlüğü ön planda tutan bir anlayış hakimdir. Bu dönemde klasik anlayışın tüm kalıp ve kuralları yıkılmıştır.
Tüm bu dönemlerden sonra, 20. yüzyılda, çok önemli gelişmeler oldu. Teknolojiden insanın müzik anlayışına kadar çok geniş bir kapsamda olan bu gelişim ve değişimler, müziği ciddi anlamda başkalaştırdı. 20. yüzyılda akustik müzik kendi çapında birçok değişimlere uğrarken, ses kayıt teknolojilerinin gelişimi elektronik müziği doğurdu. Sesin kaydedilebilmesi, üzerinde oynama yapılabilmesi ve daha sonra o kayıttan çalınabilmesi, müzisyene binyıllardır sahip olmadığı imkanları getirdi. Bir yandan da müzikteki yeni arayışlar, yepyeni müzik formları ve ötesinde yepyeni müzik üretim teknikleri bulunmasına sebep oldu.
20. yüzyılın çok önemli bir özelliği, akımlara öncülük eden ya da akımları takip eden belirli besteciler bulunmasından ziyade, çoğu müzisyenin dönemin çoğu türüyle ilgileniyor olmasıdır. Söz gelimi, elektronik müzikle uğraşan bir kişi aynı zamanda minimalist akımdan etkilenmiş olabilir ya da aleatorik yöntemlerle parçalar besteliyor olabilir. Zaten önemli olan müzisyenin anlatımını güçlü kılmak için elinde bulunan her imkanı zorlaması değil midir? İşte 20. yüzyılda olan gelişmeler, müzisyene sınırsızlık getirmiştir. Bu şekilde ortaya birçok akım çıkmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır; neoklasik akım, seriyalizm, minimalizm, aleatori, elektronik müzik (yerine ve zamanına göre musique concrète ya da tape music isimlerini de almaktadır), 12 ton tekniği vs.
Burada tüm akımları detaylı biçimde açıklamayacağım, hatta belki de bu noktaya kadar olan tarihsel incelememi bile bu yazının gerektirdiğinden fazla bulabilirsiniz. Geçmiş dönemlerden bahsetmemin sebebi, dönemlerin getirdiği yenilikleri görebilmemizdi. Başka bir deyişle, getirilen yeniliklerin, 20. yüzyıldaki teknolojik gelişmelere oranla ne kadar ufak değişimler olduğunu görebilmemizdi. Tabi ki amacım 20. yüzyıl öncesi müziği küçümsemek değil, geçmiş dönem müziklerini küçümsemek mümkün değildir, şu gelinen noktaya tek sebep olan şey teknolojik gelişmeler değildir. Geçmişte yüzlerce büyük besteci binlerce şaheser sunmuştur dinleyicilerin beğenisine ve biz hala onları zevkle dinlemekteyiz. Demek istediğim şey şudur ki, 20. yüzyılda olan yenilikler, müzik üretim teknikleri, besteci-icracı-dinleyici ilişkileri ve müzikten beklenen gibi konularda kökten değişiklikler yapmıştır.
En basit şekilde düşünecek olursak, sesi kaydedip kayıtlı sesleri kesmek, yapıştırmak, istenildiği şekilde birleştirmek, dizmek, araya sokmak, kayıtlarda oynama yapmak, sesleri başkalaştırmak ve benzeri yöntemler, akustik enstrümanlarla ve/ya da canlı performans sırasında (tabi ki performansın kendisi bu değilse) yapılabilecek şeyler değildir. Buraya başka bir açıdan bakacak olursak, sesi kaydedip onu istediği biçimde düzenleyip başkalaştırabilen, ve bu çalışmasını saklayıp istediği yerde istediği kadarını çalabilme imkanına sahip olan bir bestecinin, başka hiç bir aracıya ihtiyacı yoktur. Düşüncemizin bir sonraki adımında fark ederiz ki, eğer aracılara bestecinin önündeki kısıtlamalar olarak bakarsak, artık besteci yalnızca kendi yaratıcılığı ile sınırlıdır.
Yani artık akustik enstrümanların fiziksel yapıları dolayısıyla oluşturabileceği kısıtlı seslerle sınırlı değiliz. Ya da besteleyeceğimiz parçanın biri tarafından (bu biz de olabiliriz) çalınması da gerekmiyor. İcracının (bu biz olsak bile) bestemizi çalarken bizim vermek istediğimiz şeyleri (duygu, düşünce, herhangi bir anlatım öğesi) bizim vermek istediğimiz şekilde vermesi mümkün olmayabilir. Bu, icracının enstrüman üzerindeki hakimiyetine ve enstrümanın kapasitesine bağlı bir durumdur. Yani fiziksel öğelerle sınırlı bir besteci modeli vardır elektronik imkanlardan önce.
Bu imkanlar aynı zamanda ilgilenen herkesin birşeyler yapmaya çalışmasına da imkan vermiştir. Eskiden yalnızca büyük bestecilere sunulan imkanların katlarca daha fazlası, şu an evine bir bilgisayar ve ses kartı alan herkesin elinin altındadır. Synthesiser ve samplerlar ile, elektronik ortamda bütün akustik enstrümanların seslerini (kimi zaman aldığımız sonuç yeterince doyurucu olmamakla birlikte) taklit etmek mümkündür. Yazılımlar sayesinde notaları ardı ardına dizmek, hoşumuza gitmeyen kısmı silip yerine başka nota eklemek ve bunu simultane olarak dinlemek çok kolaydır.
Bu gelişmelerle birlikte müzikal anlayışın da büyük ölçüde değiştiğine değinmiştim. John Cage'in iddia ettiği gibi acaba duyduğumuz her ses müzik olabilir mi, yoksa Yunanlı filozofların savunduğu melodik ve armonik öğeler olmazsa olmazlar mıdır? Uyum gerçekten gerekli midir? Hatta ötesinde acaba kilisenin dayattığı kuralları mı müzik olarak algılamalıyız sadece? 20. yüzyılda, katı kurallar bir anda yıkılmıştır. Sınır tanımazlık düşüncesi hakimdir. Trende kaydettiği sesleri kesip birleştirerek bir çalışma hazırlayan, ve buna müzik diyen, üstüne okulda bunun eğitimini veren erken dönem elektronik müzisyenlerinden Pierre Schaeffer, bu anlayışın öncülerinden ve en iyi örneklerindendir. Yalnızca yüz yıldan daha kısa bir süre önce gürültü olarak adlandırılan şeyin artık müzik olarak kabul ediliyor olması aslında şaşırtıcı bile gelebilir birçoğumuza. Kimi ise daha da ileri giderek, gürültünün varlığını hepten reddeder.
Müziğin temel olarak işlediği öğe artık sestir. Tıpkı tarih öncesi çağlarda sesleri taklit eden insanlar gibi, ses üzerinde çalışmalar yine önem kazanmıştır. Albert Camus'un dediği gibi, doğa yeniden yapılmaktadır, çünkü unutulmuştur. Kurallar ve sınırlarla yüzyıllar boyunca öyle dar bir açıdan bakılmıştır ki müziğe, o çizgilerin ötesi müzik olarak görülmemeye başlanmıştır. Yüzyıllar boyunca (farklı olsalar da) temelde aynı seslerle yapılan eserlere, müziğe maruz kalışımız, kulağımızı öylesine şekillendirmiştir ki, diğer sesleri müzik olarak görmek gerçekten zor gelmektedir. Tabi bu zamanla aşılamayacak bir sorun değildir, zaman içerisinde dinleme alışkanlıklarımız baştan şekillenecektir, hatta bu süreç hızla ilerlemektedir bile. Popüler müzikte aşırı sert gitar tonlarından, binbir çeşit synthesiser sesine kadar çok çeşitli öğeler işlenmektedir her gün, ve özellikle gençlik bu yapılan parçaları zevkle dinlemektedir.
İnsanlar, (çoğunlukla imkansızlıklar yüzünden) uzun zamandır dayatıldıkları sınırlardan sıyrıldıkça, 'güzel' ve 'çirkin' kavramları da en doğal, yozlaşmamış anlamlarını geri kazanmıştır. Birşey kulağa dinlenebilir geliyorsa, dinlemesi zevk veriyorsa, bu güzeldir. Aksi taktirde çirkindir. Bu konuda başka kriter olmamalıdır. Bu bağlamda, 21. yüzyıla gireli 8 yıl olmuş olmasına rağmen, sırf eski alışkanlıklarımıza uymuyor diye son yüzyılda yapılan herşey için 'Bu da sanat mı şimdi? Hiç güzel değil.' demek ve kestirip atmak, bağnazlıktan başka birşey olamaz.
Tabii ki, nasıl bir dinleyici Chopin sevmeyip Beethoven sevebiliyor hatta Bach'ın korallerini sevmeyip Bach'ın füglerini sevebiliyorsa, aynı şekilde günümüzde de Iannis Xenakis sevmeyip Toru Takemitsu seviyor olabilir ya da Ligeti'nin yaylı dörtlülerini severken, elektronik eserlerinden hoşlanmıyor olabilir. Müzik herşeyden önce zevk işidir ve sırf aynı döneme aitler diye herşey herkesin ilgisini aynı anda çekmek zorunda, o dönemde yapılanların tümü herkese güzel gelmek zorunda değildir. Aynı şekilde, geçmişte yapılan müzik nasıl günümüz müziğinden üstün değilse, günümüz müziği de geçmişteki müzikten, günümüz müzisyeni geçmişteki müzisyenden üstün değildir. Yalnızca farklıdır. Teknolojik ve sosyolojik imkanların farklılığı ve müzikal anlayışın evriminin bir ömürde gözlemlenemeyecek kadar yavaş olmasının bir sonucudur bu. Modernlik, geçmişi beğenmeyip günümüzdeki herşeyi beğenmek değildir. Modernlik, hem geçmişi, hem de günümüzü anlamaya çalışmak, tüm bakış açılarından bakabilmek, tüm şartları anlamaya, tüm düşünceleri algılamaya çalışmak, hiç bir döneme sırt çevirmemektir (tabii ki özellikle günümüze, çünkü anlaşılması en zor olan, en kısa süredir var olandır.)
Bu yüzden günümüz müzisyeninin amaçlaması gereken şey, her şeyi tecrübe etmek olmalıdır. Ancak olanları tecrübe etmek ile bir şeyi geliştirmek, ileriye götürmek mümkündür. Her şeyi tecrübe etmek içinse, müzisyen, doyumsuz bir meraka sahip olmalı ve öğrenmeye sınırsız bir açlık hissetmelidir. Hem düşünsel anlamda, hem de teknik yeterlilik konusunda kendisini geliştirmelidir. Her zaman bir adım öteye bakmaya çalışmalıdır. Kendi alanıyla sınırlı kalmamalı, bağlantılı her alanda kendini donatmalı, geliştirmelidir.
İşte bu bakış açısına sahip olan bir müzisyen, diğerlerinde her zaman bir adım ötede olacaktır. Kendimizi geçmişle sınırlamak bir kenara, günümüzle bile sınırlamamalıyız. Her zaman daha değişiğini denemeli, yeni şeyler keşfetmeye çalışmalı, yeri geldiğinde bize güzel gelmeyeni bile tecrübe etmeliyiz. Ancak yeterli tecrübe ediş ve maruz kalış sonucunda bir düşünce, akım ya da müziğin altında yatanlara hakim olabiliriz, onu gerçekten anlayabiliriz. Ancak ondan sonra birşeyin hoşumuza gidip gitmediği konusunda gerçekçi bir yorum yapabiliriz. Ve ancak ondan sonra olanı geliştirmeye başlayabiliriz. Önümüzdeki tek sınır hayal gücümüz ise, onu da mümkün olduğunca genişletmeye çalışmalıyız.
Kaynaklar:
Fırat Kutluk, Müziğin Tarihsel Evrimi, Çiviyazıları, 1997
İlhan Mimaroğlu, Elektronik Müzik, Pan Yayıncılık, 1991
Wikipedia (http://www.wikipedia.com)
Wikipedia Linkleri: Music, History of Music, Prehistoric Music, Medieval Music, Renaissance Music, Baroque Music, Classical Music, Romantic Music, 20th Century Music
http://www.mytrel.com/web/proje9.html
Tavsiye Et ♫
Yorumlar
Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.
Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.
