ISSN: 1301 - 3971
Günün Mesajları
♪
Cumhuriyetimizin kurucusu ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarını saygı ve minnetle anarken, ülkemiz Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılını en coşkun ifadelerle kutluyoruz.
Mavi Nota - 28.10.2023
♪
Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümlerinin Eğitim Programları Sorunları
Gülşah Sargın Kaptaş - 28.10.2023
♪
GEÇMİŞ OLSUN TÜRKİYE!
Mavi Nota - 07.02.2023
♪
30 yıl sonra karşılaşmak çok güzel Kurtuluş, teveccüh etmişsin çok teşekkür ederim. Nerelerdesin? Bilgi verirsen sevinirim, selamlar, sevgiler.
M.Semih Baylan - 08.01.2023
♪
Değerli Müfit hocama en içten sevgi saygılarımı iletin lütfen .Üniversite yıllarımda özel radyo yayıncılığı yaptım.1994 yılında derginin bu daldaki ödülüne layık görülmüştüm evde yıllar sonra plaketi buldum hadi bir internetten arayayım dediğimde ikinci büyük şoku yaşadım 1994 de verdiği ödülü değerli hocam arşivinde fotoğraf larımız ile yayınlamaya devam ediyor.ne büyük bir emek emeği geçen herkese en derin saygılarımı sunarım.Ne olur hocamın ellerinden benim için öpün.
Kurtuluş Çelebi - 07.01.2023
♪
18. yılımız kutlu olsun
Mavi Nota - 23.11.2022
♪
Biliyorum Cüneyt bey, yazımda da böyle bir şey demedim zaten.
editör - 20.11.2022
♪
sayın müfit bey bilgilerinizi kontrol edi 6440 sayılı cso kurulrş kanununda 4 b diye bir tanım yoktur
CÜNEYT BALKIZ - 14.11.2022
♪
Sayın Cüneyt Balkız, yazımda öncelikle bütün 4B’li sanatçıların kadroya alınmaları hususunu önemle belirtirken, bundan sonra orkestraları 6940 sayılı CSO kanunu kapsamında, DOB ve DT’de kendi kuruluş yasasına, diğer toplulukların da kendi yönetmeliklerine göre alımların gerçekleştirilmesi konusuna da önemle dikkat çektim!
editör - 13.11.2022
♪
4bliler kadro bekliyor başlıklı yazınızda sanki 4 bliler devre dışı bırakılmış gibi izlenim doğuyor obür kamu kurulrşlarında olduğu gibi kayıtsız şartsız kadroya geçecekler yıllardır sanat kurumlarımızı sırtlayan bu sanatçılarımıza sınav istemek yapılacak en büyük kötülüktür bilginize
CÜNEYT BALKIZ - 12.11.2022
Tüm Mesajlar
Anket
Destekleyenlerimiz
Yazılar
Ünlü Erkek Müzisyenlerin Eşliğinde Yetenekli Kadın Müzisyenlerin Yaratıcılığı (2.Bölüm)Sayı: 501 - 21.02.2008
2.2. Fanny Mendelssonh - Hansel (1805 - 1847)
2.2.1 Çocukluk ve Gençlik DönemiÜnlü Alman filozofu Moses Mendelssohn’nun oğlu Abraham Mendelssohn (1776- 1835) ve döneminin en iyi piyano çalan, Almanca, İtalyanca, İngilizce ve Fransızca dillerini konuşan, resim yapan ve şarkı söyleyen ünlü sanatçısı Lea Salomon (1772- 1842) un ilk çocukları Fanny 14 Kasım 1805 yılında Hamburg’da doğmuştur. Aristokrat bir ailenin daha sonra Felix (1809- 1847), Rebecca (1811-1858) ve Paul (1812- 1847) adlı çocukları dünyaya gelmiştir. Mendelssohn ailesi 1816 yılında Musevilikten Protestanlığa geçerek “Bartholdy” soyadını almıştır. Berlin’de bulundukları dönemde Mendelssohn ailesinin evi o dönemin ünlü sanatçıları ve düşünürlerinin toplandığı sanatsal görüşlerin paylaşıldığı bir yerdir. Abraham Mendelssohn çocuklarını okula göndermeyip evde kendi geliştirdiği sistemle hepsinin müzik eğitimi alması için yönlendirmiştir.Babasının isteğiyle Felix ve Fanny ilk piyano derslerini annesinden almıştır. http://tr.wikipedia.org/wiki/Felix_Mendelssohn_Bartholdy, 4/08/ 2006). 1816 yılında ailesinin Fransa’ya gitmesiyle Paris’te kardeşi Felix ile beraber tanınmış piyano eğitmeni “Mme. Marie Bigot (1786- 1820)” tan piyano dersi almışlardır ( Jezic, 1988: 73, www.musicforpianos.com, 22/10/ 2006). Bu dönemde Felix Mendelssohn ve Fanny Mendelssohn piyano, erkek kardeşleri Paul viyolonsel, kız kardeşleri Rebecca şan eğitimi için yönlendirilmişlerdir. Lea Mendelssohn çocuklarının katıldığı konser organizasyonlarını organize etmiştir. 1818 yılında Fanny Mendelssohn kardeşi Felix Mendelssohn’nunda katıldığı ilk resitalinde Bach’ın “Well- Tempered Clavier” eserini çalmıştır. 1819 yılında Babasının doğum günü onuruna “Ihr Tone, Schwingt euch Frölich” adlı ilk şarkısını bestelemiştir. 1820 yılında kardeşi ile birlikte Ludwig Berger (1777- 1839) den piyano, Carl Friedrich Zelter (1758- 1832) den kompozisyon dersleri almışlardır. Fanny Mendelssohn lirik şiirlerden oluşan teksler üzerine ilk şarkılarını bestelemiştir (Eınsteın, 1975: 186).
1822 yılında Carl Maria von Weber ve Goethe ile tanıştırılarak “Dussek’in iki piyano için eserini” kardeşi ile birlikte seslendirmişlerdir. Goethe konserlerindeki üstün başarıdan dolayı “von Goethe İnspiriert” adlı yazdığı şiiri kendilerine vererek onurlandırmıştır (www.fannyhensel.de/,11/10/2006). Lea Salomon’nun kendi evinde düzenlediği “geleneksel pazar günü konserlerine” katılmışlardır. Fanny Mendelssohn bu dönemde olağanüstü yeteneğinden dolayı Goethe tarafından onurlandırılmıştır. 1827 yılında yapmış olduğu bestelerinden 2 şarkısı Felix Mendelssohn’nun piyano koleksiyonları kitabındabasılmıştır (Jezıc, 1988: 73).
Felix ve Fanny Mendelssohn’nun (Resim1 ve 2) Aristokrat ailelerinin evlerinde ve konser salonlarında kazandığı üstün başarıları sonucunda babası Abraham Mendelssohn- ataerkil sistemde kadın olarak kızının kadınsı tavır beslemesini isteyerek - “Müzik çalışmaların konusunda bana yazdıkların, kardeşin Felix’in çalışmaları hakkında düşündüklerin… Bunların hepsi güzel şeyler. Müzik kardeşin için belki bir meslek olacak, fakat senin için bir süsten öteye gidemeyecek. Bu anlayışla hareket et. Kadınlara sadece kadınsı bir tavır yakışır” diye yazmıştır (www.alinteri.org, 13/ 10/ 2006, www.musicforpianos.com, 22/10/ 2006).
Fanny Mendelssohn, müziğe başladığı gençlik yıllarında, yorumculuk ve bestecilik yönünün kardeşi Felix Mendelssohn’la birlikte paralel geliştiği, hatta kimi eserlerin çalınışındaki müzikal performansının daha üstün olduğu, bunun ötesinde Felix’in bazı önemli yapıtlarını bestelemesine büyük ölçüde etkili olduğu görülmektedir. (Örn: 1836 yılında Felix Mendelssohn’nun “St. Paul Orotoryosu”nun) Leipzig’de seslendirilmesine destek vermiştir. Fanny Mendelssohn babasının karşı çıkmasına rağmen çoğu şarkı, piyano eseri ve lied olmak üzere 500’e yakın eserini (Tablo 2) kardeşi Felix Mendelssohn’nun gölgesinde kalarak bestelemiştir (Aksoy, 2002: 19). Felix Mendelssohn, ablası Fanny Mendelssohn’a müzik konularında sık sık danışmakla yetinmeyip, onun yazdığı bazı şarkıları kendi besteleri gibi yayınladığı da olmuştur (Mimaroğlu, 1990: 225).
2.2.2. Fanny Mendelssohn- Hansel’in Evlilik Dönemi
Fanny Mendelssohn 3 Ekim 1829 yılında Prusya sarayının ressamı Wilhelm Hensel ile evlenmiştir. İlk çocuğu Sebastian’ı bir yıl sonra doğmuştur. Fanny Mendelssohn’un yaratıcı özgürlüğünü geliştirmesinde eşinin desteği olanak sağlamıştır. Evliliğinin birinci yılından itibaren Fanny Mendelssohn yazdığı bestelerinin çoğunu, icra ettiği piyano eserlerinin partisyonlarının basımını da gerçekleştirmiştir. Dönemin önemli konser ve sanat organizasyonlarının düzenleyicisi olmuştur. 1830 yılında Felix Mendelssohn op.8 piyano edisyon unda çalışmalarından 3 parçası basılmıştır (Jezıc, 1988: 73).Fanny Mendelssohn ve kardeşi Felix Mendelssohn 1831 yılında Paris’te dönemin ünlü bestecileri Thomas Haberneck, Frederic Chopin, Franz Liszt, Giacomo Meyerbeer ve Friedrich Kalkbrenner ile çeşitli dostluklar kurarak müzik çevrelerinde ilgi ile karşılanan başarılı konserler vermişlerdir. 1837 yılında şan ve piyano için yazdığı eserini bastırmıştır. 1838 yılında kardeşinin “sol minör piyano konçertosunu” seslendirerek son resitalini vermiştir (Sadie, 1996: 323). 1842 yılından itibaren Berlin’de düzenlenen geleneksel pazar günleri konserlerinin düzenleyicisi olmuştur.1841 yılında kardeşi Felix’in Leipzig’de kurduğu konservatuarın gelişmesinde katkıda bulunmuştur.1846 yılında “Lieder op1” ve “sözsüz şarkılar” koleksiyonunu bastırmıştır. 1848 yılında ölümünden kısa bir süre önce “Bergelust” şarkısını bestelemiş, piyano eğitimi alacak öğrenciler için “piyano etüt” kitaplarını bastırmıştır (Sadie- Samuel, 1996: 323).
Tablo 2. Fanny Mendelssohn’nun Besteleri
Koral Çalışmaları
Bilden ve Bibel Oratoryosu , (1831)
Gartenlieder (6 Şarkı), (1847)
Einleitung zu lebenden Bilder (1841)
Nachtreigen (8 a capella şarkı), (1829)
Zum fest der beiligen Caecilia, (1833)
6 Vokal Trio, (1835)
6 Vokal Trio (1825- 1841)
Şarkılar (1822- 1850) Yılları arasında
250 şarkı çalışması
Felix Mendelssohn 12 şarkısının düzenlenmesi
Op 8, No:7- 10, (1830)
Soprano ve piyano için aryalar, (1831)
Ses- piyano için şarkı albümü, (1837)
“Rhein- sugen und” liedi, (1837)
Ses –piyano için 6 şarkı Vol:1, op.1,(1846)
Ses –piyano için 6 şarkı Vol:2, op.7, (1848)
Piyano için 6şarkı düzenlemesi, op, 9, (1850)
Piyano için5şarkı düzenlemesi, op, 10,(1850)
Orkestral Çalışmaları
Orkestra için Do Major Uvertür, (1830)
Oda Müziği Çalışmaları
Viyolonsel- piyano için “Adagio”, (1823)
Çello ve piyano için “Capriccio”, (1829)
La Majör piyano kuarteti, (1823)
String Quartet, Do minör, (1834)
Keman/Viyolonsel/piyano için Trio
Op:2, (1850)
Org Müzikleri
Fa Majör Prelud, (1829)
Sol Majör Prelud, (1829)
Piyano İçin Basılan Eserleri
Piyano için 4 şarkı, Vol1, Op:2, (1846)
Piyano için 6 şarkı, Vol1, Op:4, (1847)
Piyano için 6 şarkı, Vol 2, Op:5, (1847)
Piyano için Pastoral, (1848)
Piyano için 2 etüd -öğrenciler için, (1848)
Piyano için 4 şarkı, Vol 2, Op:8, (1850)
Piyano ve füg için şarkılar, (1841)
Do minör Piyano Sonatı, (1843)
Sol Majör Piyano Sonatı, (1843)
2.3.Clara Wieck Schumann (1918- 1896)
2.3.1. Çocukluk ve Gençlik Dönemi
13 Eylül 1819’da Leipzig’de dünyaya gelmiştir. Babası dönemin ünlü müzik eğitimcisi ve piyano firması sahibi Friedrich Wieck (1785- 1873), annesi Leipzig Gewandhaus’un ünlü solo piyanisti ve sopranosu Marianne Tromlitz (1797- 1872) dir (Jezic, 1988: 91). Friedrich Wieck döneminin en ünlü müzik kitaplığı ve piyano firmasının işletmesini kurduktan sonra eğitimciliğe de yönelerek piyano ve şan dersleri vermiştir. Friedrich Wieck eşinden boşandıktan sonra Saxon yasalarına göre kızının velayetini almıştır (Sadie- Samuel, 1996: 411).
Friedrich Wieck dönemin eğitim yöntemlerini yadsıyarak, müzikte yeni bir eğitim modeli oluşturan mekanik eğitim yöntemini geliştirmiştir. Yöntemin diğer yöntemler arasında üstünlüğünün canlı kanıtı olacağını düşünerek kızı Clara’yı ünlü bir piyanist olarak yetiştirmeye karar vermiştir. Wieck eski bir erkek düşünü gerçekleştirmek için (kusursuz bir varlığın üretimi) çalışmalarına başlamıştır Clara babasının gözetiminde piyano, keman, orkestrasyon, piyano metodunun tüm pratikleri, şan ve müzik teorisi derslerini çalışmıştır (Stephan, 1989: 34).
Clara ilk piyano konserini 9 yaşında (Resim 3) 20 Ekim 1828’de Leipzig Gewandhaus’da vermiştir (Jezıc, 1988: 91). Dönemin sevilen bestecilerinin yanı sıra kendi düzenlemesi olan “özgün bir tema üzerine varyasyonlar” ın başarısından dolayı “üstün yetenekli” olduğunu kanıtlamıştır. Clara ilk önemli solo konserini 8 Kasım 1830’da Leipzig Gewandhausta 11 yaşında vermiştir. Bu konserde de kendisinin ilk bestesi olan “Quatre polonoises pour le piano forte, Op1) ve “Dört Polonez Dansı” eserini çalmıştır (Sadie- Samuel, 1996: 411).
Clara ilk yurtdışı turnesini 1831 yılında Fransa ve Almanya’nın çeşitli kentlerinde yaptığı konserlerle gerçekleştirmiştir. Goethe’nin davetlisi olarak ilk kez Weimar’a gittiğinde verdiği başarılı konser sonunda Goethe bu performansa hayran kalmıştır. “Üstün sanat yetenekleri olan Clara Wieck’e, 9 Ekim 1831’in hatırası olarak” yazılı madalyonla ödüllendirilmiştir (Aksoy, 2002: 19).1831- 1835 yılları arasında (Resim 5) Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde başarılı konserlerine devam etmiştir. Bu konserleri dinleyen dönemin ünlü bestecileri Felix Mendelssohn, Nicola Paganini, Frederik Chopin’ ın (Tablo 1) hayranlığını kazanmış ve “Harika çocuk” olarak kabul edilmiştir (Jezıc, 1988: 92). 1835 yılında Robert Schumann’la ortak çalışmalara başlamıştır. Clara 14 yaşında la minor piyano konçertosunu bestelemiştir. Bu eserin ilk seslendirilişini Felix Mendelssohn yönetimindeki Leipzig Gewandhaus orkestrası eşliğinde gerçekleştirmiştir (Evers, 1997 www.kimkimdir.gen.tr).
2. 3.2. Robert Schumann’la Evlilik Dönemi
12 Eylül 1840 tarihinde mahkemenin onaylamasıyla Clara ve Robert Schumann (Resim 6) Leipzig’de evlenmişlerdir.31 Mart 1840 yılında Clara Schumann olarak ilk konserini vermiştir. Evliliklerinin ilk on yılı boyunca Robert Schumann (Resim 7) tanınmamış bir besteci olduğu için ailenin geçimini sağlamak Clara’ya düşmüştür. Clara Schumann konser turnelerine çıkarak verdiği konserlerden ve özel piyano derslerinden kazandıkları ile ailenin geçimini sağlamıştır (Chissell, 1989: 27).
14 yıllık beraberliklerinden olan 8 çocuğun (Marie (1841- 1929), Elise (1843- 1928), Julie (1845- 1872), Emil (1846- 1847), Ludwig (1848-1899), Ferdinand (1849-1891), Eugenie (1851-1938), Felix (1854-1879) bakımının yükü bu dönemde Clara Schumann’ın yaratıcılık yönünü engellemiştir. “Clara Schumann evliliği sürecinde bestecilik yönünden ödün vererek kocasına müzik konusunda destek verme misyonuna geçmiştir; onun eserlerini tanıtan ve yorumlayan virtüöz misyonu…”(Stephan,1989: 32, www. kimkimdir.gen.tr).
2.3.3. Evlilik Sonrası Olgunluk Dönemi
27 Temmuz 1866 tarihinde Robert Schumann’ın ölümünden sonra 1856- 1888 yılları arasında çeşitli konser etkinliklerine ve yeni konser turnelerine sadık dostu besteci Johannes Brahms’ın desteğiyle devam etmiştir. Konserlerinde genellikle kocası Robert Schumann ve Johannes Brahms’ın piyano müziğinin usta bir yorumcusu olarak müzik çalışmalarını sürdürmüştür (Mimaroğlu, 1990: 225). Frederic Kalkbrenner, Franz Liszt, Ludwig van Beethoven ve Franz Schubert’in popüler eserlerinin üzerine çeşitli varyasyonları bestelemiştir (Sadie- Samuel, 1996: 412).
1878 yılında Clara Schumann Leipzig ve Frankfut’ta vermiş olduğu piyano konserleriyle “50.Sanat Jübilesi”ni kutlamıştır. O dönemde müzik sanatındaki eşsiz konumu ve ünü sayesinde “Frau Kommervisition Clara Schumann” olarak adlandırılmıştır (Reich, 1985: 292). Aynı yıl 59 yaşındayken “Frankfurt Hoch Konservatuarı” Piyano bölümünde eğitimciliğe başlamıştır (Adamson, 1998, s.300).
Clara Schumann 1892 yılına kadar süren öğretmenliği boyunca Frankfurt Hoch Konservatuarın’da piyano eğitimcisi olarak yalnızca temel piyano tekniklerini kavramış, müzik teorisi bilgisi olan yetenekli öğrenciler ve piyanistleri seçerek sınıfına kabul etmiştir. (Reich,1985: 295).
1881- 1893 yılları arasında Robert Schumann ve Johannes Brahms’ın piyano müziğinin bazı eserlerini ve kendi beste çalışmalarının tümünü toplayarak komple basımını (Tablo3) gerçekleştirmiştir (Uglow, 1989, s.486).
Clara Schumann Dört Polonez Dansı (1831) ile başlayarak tüm beste çalışmalarının -sayısı yetmişe yakın eserlerinin- arasından seçtiği 3 piyano konçertosu, lied, 4 oda müziği ve 29 solo piyano parçalarından bazılarını yayınlatmıştır. Piyano virtüözü olarak verdiği konserler ve besteleri; uzman tekniği, güzel tonu ve şiirsel anlatımlı olarak kabul edilmiştir. 19 yy’lın kadın besteci ve virtüözü olarak müzik dünyasının kabul gördüğü en ünlü sanatçısıdır (Sadie-Samuel, 1996: 413).
Tablo 3. Clara Schumann’ın Besteleri
• 4 Polonez Dansı, Op. 1 (1830)
• Vals formlu kaprisler, Op. 2 (1831- 32)
• C Majör Romans varyasyonlar, Op. 3 (1833)
• Schwäne kommen gezogen (1830)
• Tyroler şarkı varyasyonları (1830)
• Orijinal tema varyasyonları (1830)
• Etütler (1830un basları)
• Orkestra için Scherzo (1830-31)
• Wieck Romansın’daki Fantazi varyasyonları (1831)
• Eski memleket (Kerner) (1831)
• Tiedge’nin rüyası (1831)
• Avare (Kerner) (1831)
• Bickihanedeki Avare (Kerner) (1832)
• Alexis (piyano için 1832, sözlü eser için,1833)
• B Minör, Rondo (1833)
• Romantik valsler, Op. 4 (1833-1835)
• A Minör Piyano Konçertosu, Op. 7 (1833-36)
• Walzer (Lyser) ( 1834)
• Aksam Yıldızı (1834)
• Pirate de Bellini Melodik varyasyonlar, Op. 8 (1834, 1837)
• 4 Karakteristik parça, Op. 5 (1835)
• Müzikal Akşamları, Op. 6 (1835-36), Toccatina, Ballade, Nocturne, Polonaise, Mazurka
• Viyana Hatırası, G Major, Op. 9 (1837-1838)
• D Minör, Scherzo in, Op. 10 (1838-1839)
• 3 Romans, Op. 11 (1839) E-Flat Minör, G Minör, A-Flat Majör
• Sahilde (1840)
• Portreler (Heine) (1840)
• Halk şarkısı (Heine) (1840)
• İyi geceler, (Rückert) (1841)
• Rückert in güzel baharı için şiirler Op. 12 (1840-1841)
• Sonat (1841- 42)
• Birbirlerini Sevdiler. (Heine) (1842)
• 6 Şarkı Op. 13 (1842- 43)
• Ah Ayrılık Acısı, (Rückert) (1843)
• Doğaçlama (1844)
• C Minör, İkinci scherzo, Op. 14 (1840-1845)
• Kaçaklar, 4 parça, Op. 15 (1840- 45)
• 3 Prelüde, Op. 16 (1845) G Minör, B-Flat Major, D Minor
• Beethoven için kadanslar G Major konçerto, Op. 58 Mvts 1 ve 3 (1846)
• Yıldızım (Serre) (1846)
• Ayrılışla (Serre) (1846)
• G Minör, Piyano Üclüsü, Op. 17 (1846)
• F Minör Piyano Konçertosu (1847)
• 3 Koro için (1848) (Geibel) Venedik’te Akşam, İleri, Gondolcu
• Robert Schumann’ın temaları üzerinde varyasyonlar, F# Min, Op. 20 (1853)• 3 Romans, Op. 21 (1853) A Minör, F Majör, G Minor
• Violin ve Piyano için 3 Romans Op. 22 (1853)
• Hermann Rollett 6 neşe şarkısı Op.23
• 6 Lied Eseri, No 1:Ay çiçeği, No 2: Sakin bir sabah, No 3: Gizli fısıltılar No 4 Yeşil bir tepede, No 5: Arzu, No 6:Sesli bir gün (1853)
• Menekşe (Goethe) (1853)
• A Minör Romans (1853)
• Klavye için Romans (1855)
• Beethoven için Kadans, Piyano konçertosu C Minör, Op. 37 Mvt 1 (1868)
• E-Flat Majör Geburstagmarsch (1879)
• Mozart için Kadans: D Minor Piyano Konçertosu, K466 Mvts 1 ve 3 (1891)
• Başlangıç (doğaçlamalar) (1895)
• Öğrenciler için Prelüdler doğaçlama(1895)
3. Modern Dönem Müzik Sanatı
1800’lü yılların sonlarına gelirken Geç Romantizm sonrasında, Empresyonistler (eserlerinde özellikle doğadan edindikleri izlenimi aktarmayı esas alanlar), sanat içinde önemli bir yer tutarak eserlerinde bir takım yeni denemelere ve arayışlara girişmişlerdir. Avrupalı bestecilerin büyük bir bölümü ise henüz bu değişiklikleri uygulamadan, eski romantik bir ruh halinde eserlerini yazmaya devam etmişlerdir (Kamien,1996:484). 19. yy’da anlatımcı müziğin temelini oluşturan modülasyon anlayışı yaygınlaşmış, dolayısıyla farklı tonal merkezlere başvurmak, anlatımcı bestecilerin temel hedefi haline gelmiştir. Zaman kavramının burjuva işverenler açısından somut ekonomik kazanç, işçiler açısından kaybedilen yaşamsal gerçeklik anlamına büründüğü; işçi sınıfının ekonomik- toplumsal yaşamın önemli siyasal bir kutbu haline geldiği; “anonim şirketler, karteller, işçi sendikaları, siyasi partiler, kiliseler, askerler, bürokratlar gibi meslek ve çıkar gruplarının halkın demokrasi özlemini kuşatma altına aldığı bir dönemdir (McNeil, 1989: 381). Toplumsal yapıda ülkelerarası ilişkilerde güç dengesi politikalarının keskinleştiği Avrupa ülkelerinde liberal demokratik yönetim biçimine karşı oluşan hoşnutsuzluğun etkisi doruk noktasına ulaşmıştır. 20. yüzyılın başlangıcında ise müzikte majör- minör sisteminin merkezci anlayışı, “tonik- dominant” ilişkisi son bulmuş, her sesin bağımsız kişiliğiyle yer aldığı “on-iki ton sistemi” ortaya çıkmıştır ( Aslangiray, 2002: 429).
20. yüzyılda başlarında tasvir edilen müzikal stil sadece bu yüzyıl içinde gelişmemiştir. Romantik dönemde fark edilen bireyselcilik ve çeşitlilik giderek daha yaygın olmuştur. Romantizm tabi ki bu yüzyılın sona ermesi ile bitmemiş, ancak yeni düşünceler ve yöntemler ile oluşturulan eserler romantizmin etkisini iyice zayıflatmıştır (O’Brien,1987:436). 20. Yüzyılın yeni müziksel anlatımına geçiş dönemi olarak işlev gören bu dönemde müzikte en parlak, en gösterişli çalışmaların bir kısmı üretilmiştir. Örneğin Gustav Mahler, görkemli orkestralar için uzun ve karmaşık senfoniler yazmıştır. Gustav Mahler’in müziği klasik dönem biçiminde Viyana’da etkili olmuştur. Müzikte milliyetçilik (ulusçuluk) eğilimi ortaya çıkarak, farklı ulusların bestecileri müziklerini yurtsever temalara ve kendi topraklarının geleneksel halk müziğine dayandırmaya çalışmışlardır. Bunların arasında dönemin en ünlü erkek bestecileri; Rusya’dan Modest Mussorgsky (1839- 1881) ve Nikolai Rimsky-Korsakov (1844- 1908), Çekoslovakya’dan Antonin Dvorák (1841- 1904), Norveç’ten Edvard Grieg (1843- 1907), Finlandiya’dan Jean Sibelius (1865-1957), İngiltere’den Edward Elgar (1857-1934) (Tablo 1) bu tür temalara ve stillere önem vererek müzik sanatına katkıda bulunmuşlardır. Aynı dönemde Fransız besteciler, halk müzikleri yerine geleneksel aristokrat (kentsel içerikli) müziklerini üretmişlerdir. Bu dönemin Fransız müziği; ölçütleri, sınırlılıkları, berraklık ve açıklığıyla diğerlerinden ayırt edilmiştir. 1871 yılında “Fransız Müziği için Ulusal Birlik” kurucuları, bu müziği motive etmenin ve özendirmenin yollarını aramışlardır. Bu dönemin ünlü erkek bestecilerinden Camille Saint-Saëns (1835-1921) etkili uyuma sahip ve yumuşak melodiler yaratmak için eserlerinde romantik uygulamalar kullanmıştır. Ulusal birliğin kurucularından biri olan Gabriel Fauré (1845-1924) Claude Debussy (1862- 1918) ve Cesar Franck (1822-1890) (Tablo 1) sanatsal içerikli şarkılar bestelemişlerdir (Lütfi, 2005).
1910- 1930 yılları arasında sanat, müzik, resim ve mimari alanlarında Batı dünyasının sanat kültürüne ait olmazsa olmazlarını yerle bir edilmiştir. Bu dönemin bestecileri, 16. yüzyıldan bu yana Batı müziğinin temellerini oluşturan klasik yapının temel direklerini söküp yıkmışlardır. 1930 ve 1950 yıllarında ise birçok besteci eski tarzlara geri dönmüş ya da yeni ile eski arasında bir sentez oluşturmaya çalışmışlardır. Yeni müzik Alman Avusturya romantizmine ve onun temsil ettiği her şeye bir başkaldırıyı simgelemiştir. Değişik besteciler değişik tekniklerle başarılı örnekler oluşturmuşlardır. Bu müzik türünde Empresyonizm, Romantizm ya da Barok dönem de olduğu gibi belli bir stil ya da kalıp yoktur. Başkaldırış eser adlarında da kendini göstermektedir. Besteciler belli bir tekniğe bağlı kalmak yerine birini denedikten sonra bir başkasına geçmekte bir sakınca görmemişlerdir (www.beethovenlives.net, 15/10/ 2005).
20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan kültürel değişim hareketleri sanat ve bilimde önemli yeni gelişmelerin meydana gelmesine neden olmuştur. Örneğin; Sigmund Freud gelişmiş psikanaliz ve bilinçaltı çalışmaları ile, Albert Einstein izafet teorisi ile, Gustav Klimt, Oskar Kokoscha, ve Wassily Kandinsky soyut resimleri ile bu kültürel değişim hareketlerine önemli katkıda bulunmuşlardır. 20. yüzyılda armoniye tamamen yeni yaklaşımlar geliştirdiği ve bu dönemde yazılmış müzikler üzerinde derin bir etki yapmış olmasından dolayı, en önemli besteciler Claude Debussy, Igor Stravinsky ve Arnold Schoenberg’dir. Arnold Schoenberg (1874- 1951), müziği, ilk zamanlar geleneksel Romantik stilin son dönemlerinin etkisi altındadır. Müziksel aktarım ve uyumu gitgide atonal olmuştur. Ayrıca, Alban Berg ve Anton Webern gibi sadık, vefalı öğrencileri izinden gitmişlerdir (Kamien,1996:434).
Büyük sosyal değişikliklerin yaşandığı özellikle kadınların işgücü olarak iş hayatına atıldığı 20. yüzyılın başlarında kadınlar ev içi çalışmalarından daha profesyonel alanlara yönelerek o güne kadar geçerliliği kabule gelmiş kuralların dışına çıkmışlardır. Erkeklerle yarışabilecekleri profesyonel aktivitelerde buluşmaya başlayan kadınlar, eğitim alanında daha özgürleşerek kendilerini geliştirme imkânı bulmuşlardır. Kadın müzisyenler özellikle müzik akademilerinde ünlü kadın ve erkek müzisyenlerle çalışma fırsatı bularak çok iyi eğitim alabilmişlerdir (Tunçdemir, 2004: 282). Mevcut yapıları parçalayıp yeni bir doku oluşturmak isteyen 20. yüzyıl başı sanatçıları değişimin sancıları, değiştirilmek istenen ve muhalif yapıların zorluklarını da yaşamışlardır. Bu dönemi temsil eden en önemli kadın besteci, dönemin ünlü erkek bestecileri ile çalışma imkânı bulmuş olan Alma Mahler Werfel’dir. Gustav Mahler’le evlenmeden önce bestelemiş olduğu eserlerinden elimizde kalan liedleri ve şarkılarının ezgisel ve armonik dokularının söyleminde; beklenmedik aralık değişimleri, tonu yer yer zorlayan akor bileşimleri ve sürprizlerle bezenmiş olan eserlerdir. Özellikle kocası Gustav Mahler’in yaratmış olduğu görkemli senfonilerinin de yaratılmasında öncülük etmiştir.
devam edecek
İlknur TUNÇDEMİR*
Kültür ve Turizm Bakanlığı Devlet Çoksesli Korosu Sanatçısı, Ankara
E-Posta: ilktuncdemir@yahoo.com
Sunum:
SANART- ODTÜ FELSEFE BÖLÜMÜ
TÜRKİYE ESTETİK KONGRESİ
“Türkiye’de Estetik”
22- 24 Kasım 2006
“Estetik Pratik Olarak Müzik” (ODTÜ KKM F Salonu: 9.30- 11.00)
Tavsiye Et ♫
Yorumlar
Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.
Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.
