ISSN: 1301 - 3971
Günün Mesajları
♪
Cumhuriyetimizin kurucusu ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarını saygı ve minnetle anarken, ülkemiz Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılını en coşkun ifadelerle kutluyoruz.
Mavi Nota - 28.10.2023
♪
Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümlerinin Eğitim Programları Sorunları
Gülşah Sargın Kaptaş - 28.10.2023
♪
GEÇMİŞ OLSUN TÜRKİYE!
Mavi Nota - 07.02.2023
♪
30 yıl sonra karşılaşmak çok güzel Kurtuluş, teveccüh etmişsin çok teşekkür ederim. Nerelerdesin? Bilgi verirsen sevinirim, selamlar, sevgiler.
M.Semih Baylan - 08.01.2023
♪
Değerli Müfit hocama en içten sevgi saygılarımı iletin lütfen .Üniversite yıllarımda özel radyo yayıncılığı yaptım.1994 yılında derginin bu daldaki ödülüne layık görülmüştüm evde yıllar sonra plaketi buldum hadi bir internetten arayayım dediğimde ikinci büyük şoku yaşadım 1994 de verdiği ödülü değerli hocam arşivinde fotoğraf larımız ile yayınlamaya devam ediyor.ne büyük bir emek emeği geçen herkese en derin saygılarımı sunarım.Ne olur hocamın ellerinden benim için öpün.
Kurtuluş Çelebi - 07.01.2023
♪
18. yılımız kutlu olsun
Mavi Nota - 23.11.2022
♪
Biliyorum Cüneyt bey, yazımda da böyle bir şey demedim zaten.
editör - 20.11.2022
♪
sayın müfit bey bilgilerinizi kontrol edi 6440 sayılı cso kurulrş kanununda 4 b diye bir tanım yoktur
CÜNEYT BALKIZ - 14.11.2022
♪
Sayın Cüneyt Balkız, yazımda öncelikle bütün 4B’li sanatçıların kadroya alınmaları hususunu önemle belirtirken, bundan sonra orkestraları 6940 sayılı CSO kanunu kapsamında, DOB ve DT’de kendi kuruluş yasasına, diğer toplulukların da kendi yönetmeliklerine göre alımların gerçekleştirilmesi konusuna da önemle dikkat çektim!
editör - 13.11.2022
♪
4bliler kadro bekliyor başlıklı yazınızda sanki 4 bliler devre dışı bırakılmış gibi izlenim doğuyor obür kamu kurulrşlarında olduğu gibi kayıtsız şartsız kadroya geçecekler yıllardır sanat kurumlarımızı sırtlayan bu sanatçılarımıza sınav istemek yapılacak en büyük kötülüktür bilginize
CÜNEYT BALKIZ - 12.11.2022
Tüm Mesajlar
Anket
Destekleyenlerimiz
Yazılar
Ahmet Adnan Saygun ve Türkçe Musıki TerimleriSayı: - 13.07.2007
Cumhuriyet'in ilk döneminde musiki terimlerinin Türkçeleştirilmesi konusunda çaba harcayan kişilerin başında Mahmut Ragıp Gazimihal ve Ahmet Adnan Saygun gelir. Öte yandan Kemal İlerici de "Bestecilik Bakımından Türk Müziği ve Armonisi" adlı betiğinde yabancı musiki terimlerine Türkçe karşılıklar önermiştir. Daha sonra Gültekin Oransay'ın musiki konusundaki dil çalışmalarına önemli düzeyde katıldığı görülmektedir. Bu bir avuç aydının çabalarıyla günümüze dek bu konuda sağlanan birikim oldukça önemli bir düzeye ulaşmıştır. Ancak, ertik adamlarının konunun bilincine varamayışı nedeniyle 1960'lara dek süren çabanın giderek azalması yeni terimler türetmek şöyle dursun, türetilen terimlerin bile unutulmasına yol açmıştır.
Türk kültür tarihine baktığımızda kültürümüzün bin yılı aşkın bir süre İslam kültürüyle yoğrulduğunu, ancak Tanzimat ile birlikte Avrupa kültürüne yöneldiğini görmekteyiz. Kültürel değişim, gelişimin yanı sıra dilde de gelişimi, değişimi getirmiş, yeni kavramların adlandırılması zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. Bunun yansımalarını, izlerini musiki dilimizde de görebilmekteyiz: İslam öncesi Türkler Orta Asya'dan Anadolu'ya gelirken musiki terimlerini de Anadolu'ya taşımışlardır (ırlayıcı, çalıcı gibi). İslam kültürünün yaygınlaşmasıyla birlikte Arapça, Farsça kelimelerin dilimize girdiğini, Türkçe kelimelerin yerini aldığını görebilmekteyiz. (ırlayıcı yerine muganni/ye, çalıcı yerine mutrip gibi). 1826'da "Yeniçeri Ocağı"nın kaldırılmasıyla birlikte Batı musiki eğitiminin resmen başlaması musikide batılılaşmaya hız kazandırmıştır. Bu dönemde ilk Batı musikisi öğreticilerimizin İtalyan olması musiki dilimize İtalyanca terimlerin girmesine neden olmuş, sözgelimi musiki yerine mızıka kullanılmaya başlanmış, daha sonraki dönemlerde görülen Fransız etkisiyle de Fransızca terimlere eğilim başlamıştır (mızıka yerine müzik gibi). (2)
20. yüzyılın başında ise kültür dilimizin Osmanlı Türkçesi olması, henüz dilde özleşme akımının başlamamış olması gibi nedenlerle musiki dilinde Osmanlıca terimlerin türetilmeye ve kullanılmaya başlandığı görülmektedir (Arel, Ezgi ve Yekta'nın çalışmaları). Musiki dilinin özleştirilmesi, Türkçeleştirilmesi ise bu dönemden sonra başlamaktadır. İşte Cumhuriyet döneminin bu alandaki ilk ateşleyicilerinden biri olarak Saygun'un yeri ve önemi azımsanmayacak boyuttadır. 80. doğum yıldönümü nedeniyle hazırlanan bu çalışmada amaç, ustanın Türkçe musiki terimleri konusundaki görüş ve önerilerini saptamak olmuştur.
Türkçe musiki dilimizin önemli adımlarından birini atan Saygun'un musiki terimleri, O'nun musikiye olan gerçek sevgisinin ve emeğinin ürünleridir. Dizek, doğuşkan, sesdeş, tartı, aktarım, durgu, alaca, öncül, ardcıl, eşlik, uyuşumlu–uyuşumsuz, elçin, selen gibi yüzlerce terim musiki dilimize öylesine görmüştür ki artık Saygun'un malı olmaktan çıkıp, musiki çevresinin ortak dili durumuna gelmiştir.
Saygun'un bu alandaki çalışmaları 1925 yılında başlar. O yıllarda "İzmir Milli Kütüphanesi"nde bulunan "La Grande Encyclopédie"deki musiki maddelerini Türkçe'ye çevirirken karşılaştığı güçlükler O'nu musiki terimleri konusunda bir arayışa sürüklemiş, günümüze dek süren terim türetme çalışmalarının başlangıcını oluşturmuştur. Yine aynı yıl E. Friedrich Richter'in "Traité de Contrepoint", 1926'da Dr. S. Jadassohn'un "Traité de Harmonie" ve "Traite de Contrepoint", 1931'de Charles Koechlin'in "Precis de Contrepoint", 1932'de Reber'in "Traité d'Harmonie" ve 1940'da André Gedalje'nin "Traité de la Fugue" adlı betiklerini Türkçe'ye çevirmiş olan Saygun, 1925–1940 yılları arasındaki bu çeviri çalışmaları sırasında terimlere olabildiğince Türkçe karşılıklar bulmaya özen göstermiş, zor durumda kaldığında o zamanki dilde artık yerleşmiş olan, kökeni Arapça ya da Farsça -bunun üzerine fazla düşünmeksizin- terimler bulma yoluna gitmiştir (sözgelimi alteration yerine tefnin gibi).
Saygun 1950'li yıllarda o güne değin üzerinde çalıştığı musiki terimlerini abecesel sırayla bir arada toplamış ve kuruluş aşamasından beri içinde bulunduğu "Türk Dil Kurumu"na önermiştir. Aralarında Mahmut Ragıp Gazimihal ve İsmil Hakkı Baltacıoğlu'nun da bulunduğu bir toplantıda bu öneriler baştan sona her bir terim üzerinde tek tek tartışılarak gözden geçirilmiş, sonuçta ancak bir kaç terim üzerinde değişiklik yapılmasına karar verilmiştir. (") 1954 yılında Türk Dil Kurumu tarafından "Terim Anketleri Müzik" adı altında yayınlanan ve bugün pek çoğumuzun hazırlayanını bilmediği bu musiki terimleri sözlüğünü Saygun ortaya koymuştur.
Saygun 1950'li yıllardan sonraki dil çalışmalarında ise daha önceden kullandığı terimler üzerinde durmuş, uygun görmediklerinin yerine yeni terimler türetmiş, kullandığı musiki terimlerinin özellikle Türkçe olmasına özen göstermiştir. (Söz gelimi daha önceden "alteration" karşılığı olarak kullandığı "tefnin" yerine bu kez "değişim" kelimesini, "konsonan-disonan" karşılığı olarak kullandığı "ilişkili-ilişkisiz" terimleri yerine de bu kez "uyuşumlu-uyuşumsuz" terimlerini yeğlemiştir.) (" ")
Saygun'un musiki terimleri konusundaki görüş ve önerilerini üç başlıkta toplamak olası (***):
1- Yabancı terimlere olabildiğince Türkçe karşılıklar bulmak, ana dilimizde var olan eskiden beri kullandığımız, gelecekte de kullanabileceğimiz kelimeleri almak (düzen gibi).
2- Eskiden kullanılmış ancak bugün yaşamayan, unutulmuş ve yaygınlaşma olasılığı olmayan, kulağa hoş gelmeyen kelimeleri almamak, bu konuda "daha önceden kullanılmıştır, Türkçedir" gibi yaklaşımlarla dili zorlamamak. Yeni türetilecek terimlerde ise kelimenin içerdiği anlamı karşılayabilecek, Türkçe'nin dil yapısına uygun ve aynı zamanda söyleyiş bakımından da kulağı rahatsız etmeyecek karşılıklar olmasına özen göstermek.
3- Musikide yüzyıllardan beri kullanılmış uluslararası terimler niteliğindeki "allegro", "crescendo" gibi İtalyanca musiki terimlerini olduğu gibi almak, ancak ulusal eğitimde Türkçe karşılıklarıyla birlikte kullanmak.
Saygun, musiki terimleri konusunda yapılacak çalışmaların öncelikle ana dilini çok iyi bilen, derin bir musiki bilgisine sahip ertikten kişilerin üretken, yaratıcı çalışmalarıyla belli bir düzeye ulaşacağı görüşündedir. Ancak daha önceki deneyimlerine dayanarak verdiği bilgilerde, terimler konusundaki sorunların ilgili kişilerle bir araya gelinip yapılacak ortak bir çalışmayla çözümlenebileceği kanısında değil. Yani sorunun çözümü yapılacak bir kaç toplantıya kalmıyor. Kuşkusuz böyle toplantılar yararlı olabilir, ancak her kafadan gelişi güzel seslerin çıkabileceği olasılığı göz önünde bulundurulursa, sonuç pek verimli olamaz. Bu nedenle Saygun, yapılması gereken en iyi şeyin bu konu üzerinde çalışanların türettikleri ya da gelenekten aldıkları terimlere çeşitli yayın organlarında ya da kendi betiklerinde yer vermeleri gerektiği düşüncesindedir.
Sonuç olarak Türkçe musiki terimleri dizgesinin geliştirilmesi üç–beş çalışmayla çözülebilecek bir sorun değil, süreklilik isteyen ve taş üstüne taş koyarak ortaya çıkabilecek bir yapıdır. Dolayısıyla başlangıçtaki canlılığın korunması için ertik adamları, en azından sorunun bilincine ermiş, bu konuya kafa yoran, hepsi türetici olmasa bile uygulayan, tartışan kişiler olarak yetişmelidir. Bugün ise, terim dizgesini geliştirmek bir yana, türetilmiş terimleri bile unutmaya yüz tutmuş bir Türk musiki acunu var karşımızda. Musiki terimlerimizi geliştirmek, başlangıçtakinden çok daha az kişinin çabalarına kalmıştır. Bunlardan biri olan Saygun, hiç kuşkusuz üzerine düşeni yapmış ve yapmaktadır. Genç kuşaklara düşen O'nun dilciliğini iyi tanımak ve yaptıklarını ileri götürmektir.
Bu çalışma Saygun'un 1940'da yayınlanan "Halkevlerinde Musiki",1950'lerden sonra yayınlanmış olan 4 ciltlik "Musiki Temel Bilgisi", "Töresel Musiki","Toplu Solfej 1-2", Halil Bedii Yönetken ile birlikte hazırladıkları "Lise İçin Müzik Kitabı"başlıklı betiklerinde kullandığı Türkçe musiki terimlerinin saptanarak irdelenmesi sonucuortaya çıkmıştır. Bunun dışında 5.1.1987 Pazartesi günü İzmir'de Saygun ile yapmış olduğumsöyleşi sırasında O'nun dil konusundaki görüş ve önerileri alınmış, ayrıca saptamış olduğum terimlerin tamamı Saygun'ca denetlenmiştir. Ancak, çalışmanın temelini oluşturan bu terimler ayrı bir betikçik oluşturacak kerte fazla olduğundan burada yer alamamıştır.
(1) Bkz. H. Saadettin Arel: "Türk Musikisi Kimindir IV", "Türklük Milliyetçi Kültür Mecmuası", Cilt:I, Sayı: 4, İst. 1939, s. 319
(2) Bkz. Gültekin Oransay: "Müzik Terminolojimiz", Musiki Mecmuası, Sayı: 6, s. 179
(*) Kendinden
(**) Saygun 1950'li yıllardan sonraki terim çalışmalarını artık çeviri betiklerde değil, kendi yazmış olduğu betiklerde sürdürmüştür.
(***) Kendinden
Seminerin yapıldığı tarihte Sayın Serap İlhan "Dokuz Eylül ÜniversitesiGüzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bilimleri Bölümü" araştırma görevlisi idi.
Bu bildiri Ahmet Adnan Saygun adına düzenlenen sempozyumda sunulmuştur.
Tavsiye Et ♫
Yorumlar
Bu yazıya henüz yorum yapılmadı.
Yorumları okumak yada yorum yazmak için sisteme giriniz.
